- Đỗ Công Luận
Trời ơi, cầu Gành sập thật rồi. Tính từ BH sang, nhịp thứ ba đã mất hẳn, rớt xuống lòng sông. Nhịp thứ hai có lẽ rớt sau nên một đầu gác lên nhịp kia dưới sông, một đầu còn gác lên trụ cầu. Một chiếc sà lan lật ngữa. Hướng mép cầu phía Cù Lao Phố, một chiếc tàu chở hàng lớn đang cập mạn cầu, nhiều người lố nhố trên tàu. Bến sông nơi chùa Ông, Cù Lao, người ta cũng đang đứng xem. Một chiếc ca nô của giao thông đường thủy từ cầu Đồng Nai đã chạy lên, quần thảo khu vực cầu sập. Lúc đó nước sông đang lớn dần.
Hướng chùa Ông, người ta đứng xem đông. Nhịp thứ 2 từ Cù Lao sang, còn gác lên nhịp 3 đã đỗ xuống sông.
Bến sông Chợ Đồn cũ, nước đang lên.
Ca nô của giao thông đường thủy đang quần thảo nơi cầu sập.
Bây giờ cây cầu Gành biểu tượng của Biên Hòa đã đỗ sập do yếu tố con người. Cầu khởi công xây dựng năm 1902, đến năm 1904 thì khánh thành, cùng một lượt với cầu Bình Lợi, để phục vụ cho tuyến đường sắt Bắc - Nam. Cầu Long Biên, cầu Tràng Tiền, đã khánh thành trước vài năm. Ba tôi đã có lần kể chuyện, ông nội tôi sanh năm 1885, khi cầu bắt đầu xây dựng, nội tôi đã 17 tuổi, có tham gia. Nguy hiểm nhất là ở 3 mố cầu giữa sông. Có người té xuống sông bị nước cuốn, khi trật tay xiết bù-loong. Còn bãi đá hàn hướng gần cầu, bờ Chợ Đồn, do danh tướng Nguyễn Tri Phương cho ghe bầu đỗ đá ngăn tàu Pháp lên xâm chiếm Biên Hòa. Hơn 40 năm sau khi BH bị người Pháp chiếm đóng, hai cây cầu sắt mới được xây dựng. Tôi còn nhớ, ngày xưa mỗi lần đi học về bằng xe đạp, tôi còn đọc rõ con số 1904 nơi đầu nhịp cầu hướng Cù Lao. Sau nầy, khi sơn phết lại, người ta vô tình hay cố ý không ghi lại.
Năm tôi học lớp nhất trường làng, khi sang học thêm nhà cô giáo Hứa Thị Thôi ở ga Biên Hùng, tôi và mấy đứa bạn đi bộ qua cầu, theo đường rầy xe lửa để đến nhà cô. Khi qua cầu, tôi cứ ngó xuống mấy tấm ván gập ghềnh, ngó xuống sông vì sợ lọt xuống sông. Không biết phải vì đi bộ qua cầu, hay xe ngựa chạy, bị gập ghềnh, sau nầy người ta gọi là cầu GHỀNH...
Đúng là thành phố buồn vì vắng bóng xe qua lại, dù là xe gắn máy
Ảnh chụp hơn 2 năm về trước, khi ông cháu tôi thả cá chép cho ngày đưa Ông Táo. Ôi, còn đâu. Thời gian...
Như vậy cầu Gành đã có tuổi thọ 113 năm. Chúng ta đã gìn giữ như báu vật, vì đó là biểu tượng của vùng đất Biên Hòa, xứ Đồng Nai. Ngay cả trong 2 cuộc chiến tranh của đất nước, cầu cũng không bị phá hoại.
Ba trụ mố cầu được bảo vệ bằng mấy tấm sắt dẹp lớn, đóng xuống lòng sông, hàn chắc bao quanh. Phía dưới, giáp mặt nước là những thủy cầu tròn, bằng thép, là phao nổi ngăn chận thủy lôi. Thấy lục bình trôi từng mảng gần hướng cầu, mấy anh lính gác cầu bắn vào lục bình, nếu có chất nổ sẽ phát nổ. Những ngày cuối của cuộc chiến, ba mố cầu đã được quấn thuốc nổ, chờ lệnh. Giờ chót, lệnh không ban hành, cầu còn nguyên vẹn.
Sau 1975 một thời gian, xà lan dùng cần cẩu nhổ những trụ cột sắt đi, ba trụ mố cầu trơ vơ không rào chắn. Bây giờ sập cầu, mất bò người ta tính chuyện làm chuồng. Thiệt hại kinh tế, trách nhiệm thuộc về ai. Nếu làm rào chắn, 3 trụ mố chỉ tốn hơn 10 tỷ đồng, nhưng thiệt hại kinh tế hàng trăm tỷ, chưa kể chi phí làm cầu cở 300 tỷ. Sà lan vận chuyển cát đá đang dồn ứ ở hướng Hóa An, Bửu Long, hướng ngã ba An Hảo. Các bãi cát, bãi đá ngưng hoạt động, chờ trục vớt tàu kéo chìm, và 2 nhịp cầu, ít nhất 10 ngày nữa. Hành khách đi xe lửa phải lên xuống ở ga BH, rồi trung chuyển về Sài Gòn. Hàng hóa phải bốc dỡ ở ga Hố Nai, Long Khánh...