Xót Thương Hay Lăng Nhục
Nhân Cách Hóa Khác Với "Súc Vật Hóa"
Vào một buổi tôi lên máy vào liên mạng kiểm soát các emails trong ngày và thấy một email có đầu đề làm tôi chú ý:" Người Lính Gìa Vừa Chết Đêm Qua", tác giả Trần Trung Đạo. Khi đọc lướt qua mấy câu mang tính chất xúc phạm người lính, cộng đồng và cả xã hội trong bài thơ của Trần Trung Đạo.......flash back.....
Hai mươi mốt năm về trước, lần đầu tiên đi họp cộng đồng Hoa Kỳ tại San Jose năm 1996, sau một buổi sáng làm việc, nghỉ đi ăn trưa, về lại khách sạn họp tiếp, thấy một cậu Việt Nam vóc người thấp bé, đang đứng so vai rút cổ với một túi hành lý trước cửa khách sạn, bèn hỏi tại sao lại đứng đây không vào họp cộng đồng, cậu ta nói đợi bạn đến chở ra phi trường để về Boston. Sau vài lời thăm hỏi, được biết cậu ta tên Trần Trung Đạo sang đây ra mắt tập thơ từ hôm qua chứ không phải đi họp. Hỏi :”Tập thơ tên gì vậy cậu em?” Dạ! “Đổi cả thiên thu tiếng mẹ cười”. Nghe qua câu thơ sáo rỗng bèn cắc cớ hỏi lại: “Đổi cả thiên thu tiếng mẹ cười” nghĩa là thế nào vậy cậu em?...Đạo hơi biến sắc…. đó là lần gặp Trần Trung Đạo cách đây hơn 21 năm (không tin cứ hỏi TTĐ). Sau đó thì nhiều lần lên Boston chơi với anh em cầm bút mới thấy dòng văn thơ xứ Quảng sản xuất ra nhiều nhà thơ cùng những thi phẩm toàn những cái tên rất vang dội.. “ qua mấy trời sương mưa”, “đứng dưới trời đổ nát”, “bơi trên dòng nước ngược” v..v.. nhận thơ các tác giả tặng vì đíu ai mua, giở ra thấy chữ nghĩa hơi nhiều lỗi chính tả là đã muốn vứt mẹ vào sọt rác nhưng làm vậy thì bỉ mặt nhau quá nên đành đem về kê tủ…vì chẳng thưởng ngoạn nổi loại văn chương của họ. ....
Trong mỗi người Việt Nam hầu như đều có một nhà thơ nhưng thú thật từ khi nghe cái tên tập thơ rỗng, tôi ngán nên chưa bao giờ đọc hết bài thơ nào của Trần Trung Đạo. Có lẽ thơ của TTĐ chỉ dành cho Hội Ái Hữu Đồng Hương Quảng Nam Đà Nẵng áo thụng vái nhau mà thôi. Dân làm thơ thứ thiệt coi thơ đó thuộc loại thơ đồn điền. Vì thế tôi không rỗi hơi để bình loại thơ rỗng, tâm như ngựa hí nhưng vì đã chê cách SÚC VẬT HÓA CON NGƯỜI, bực mình cho sự ngu xuẩn của hắn trong bài thơ này nên viết một câu gần như chửi thề và báo động cho diễn đàn biết vì thế sau mấy ngày ồn ào, phải đọc qua toàn bài và lại thêm buồn cười cho thơ với thẩn. Đầu đề nói lên chủ đích của bài thơ “Người Lính Gìa Vừa Chết Đêm Qua” nhưng sau khi dán nhãn con thú hoang lạc loài lên xác người lính già Việt Nam; nhà thơ đi dạo thẩn thơ, lang thang qua việc giới thiệu nhiểu kiểu chết khác nhau mãi rồi mới sực nhớ bỏ quên cái xác nằm như con thú hoang lạc loài ở đó khá lâu nên quay lại nhận anh em và hứa hươu, hứa cuội rồi kết thúc.
Thơ với thẩn, tu từ văn thể, thủ pháp văn chương chưa sạch nước cản nếu không phải là muốn hạ nhục con người được gọi là người lính gìa Việt Nam. Qua bài thơ này chắc hẳn độc giả thấy rợn người (nếu chất liệu của bài thơ là chuyện có thật) với sự bất nhân (vô cảm) của xã hội Mỹ cùng những người Việt Nam ở San Jose đối với một người di dân già nua homeless là đồng bào, chiến hữu bất hạnh của mình đau ốm nằm chết ngoài lề freeway trong một đêm mưa không ai đoái hoài..Ngoài nhà thơ xứ Quảng, Trân Trung Đạo thương cảm hạ bút xác nhận đó là Người Lính Gìa Việt Nam Như Con Thú Hoang Lạc Loài.
Trong cuộc sống, ngôn ngữ, tiếng nói là phương tiện giao tiếp chung trong xã hội nhân quần. Thường người ta không cần phải có học lực hay bằng cấp cao, chẳng cần nghiên cứu tham khảo cũng có thể nói chuyện với mọi người về mọi vần đề trong cuộc sống thường nhật. Nhưng vốn ngôn ngữ do quen dùng trong giao tiếp xã hội nhiều lúc không thể dùng vào những lĩnh vực chuyên môn cao hơn nếu không tìm hiểu nghiên cứu học hỏi cặn kẽ sẽ dẫn tới trường hợp “xấu hay làm tốt dốt hay nói chữ “. Vì thế trong đối thoại chúng ta thấy những kẻ nói nghe có vẻ là người hiểu biết nhưng thật ra những gì họ nói hoặc viết ra đều vô nghĩa và rỗng tuếch vì bản thân người nói hay viết đó chưa hiểu ý nghĩa căn bản của từng chữ mà mình đang sử dụng (Trần Trung Đạo, Đinh Nguyệt, Hương Tấn Thinh, Trương Kiên). Đây là những trường hợp bắt chước, thấy người ta nói mình cũng nói nhái theo như một con vẹt, hoặc cảm thấy có sự tương đồng giữa hai sự việc nhưng do không có căn bản kiến thức nên phóng bút bậy bạ, hoặc không nhận ra được sự khác biệt giữa hai sự việc, hai thủ pháp văn chương nên đưa ra vặn vẹo một cách ngu đần.
Việc dùng các vật kiện, muông thú, cậy cỏ, sông núi làm hình tượng diễn tả một tính chất đặc thù đầy rẫy trong văn chương, nghệ thuật, báo chí mọi ngành. Trong quân đội việc đặt cho các đơn vị những cái tên Quái Điểu, Kình Ngư thành biểu tượng do những con thú đó có những phẩm chất đặc biệt như dũng cảm, khôn ngoan, hùng mạnh, lì lợm đã trở thành tập quán đó là thủ pháp NHÂN CÁCH HÓA và ĐIỂN HÌNH HÓA trong văn chương. Ngoài ra văn, thi giới cũng thường ví con người thành rồng thành hạc, thành núi cao, sông rộng để biểu thị tính cách thâm uyên, thanh cao, thiêng liêng cho mục đích khoa trương.
Trong lĩnh vực văn học, hiện tượng các tác giả hư cấu cho đồ vật, cây cỏ, muông thú biết nói tíếng người, có tính người, có đời sống của con người trong những chuyện cổ tích (Lục Súc Tranh Công), ngụ ngôn (như ngụ ngôn của La Fontaine) là chuyện rất bình thường nhưng thủ pháp đó gọi là NHÂN CÁCH HÓA khác với trò SÚC VẬT HÓA CON NGƯỜI của Trần Trung Đạo. Như vậy nhân cách hóa là nâng "vật kiện" lên làm người, ghép cho chúng có tính người, tình người, nói ngôn ngữ của loài người. Ngược lại việc ví con người với loài thú hoang trong trường hợp và văn cảnh của bài thơ đó là cố tình lăng nhục, súc vật hóa người lính Việt Nam (Cộng Hòa).
Người có kiến thức văn học, biết làm thơ, viết văn hầu hết đều biết cách sử dụng những biện pháp tu từ, thủ pháp văn chương như chúng tôi đã viết trên đây. Và khi đã cầm bút trở thành tác giả một bài thơ, hay là người dựng một câu chuyện, tạo ra nhân vật, hình tượng, nội dung, tình tiết diễn biến câu chuyện, hay bài thơ nên tphải biết sử dụng thủ pháp văn chương đúng chiêu thức và dùng chữ nghĩa sao cho đắc địa.
Tôi tin chắc không bao giờ một tác giả quốc gia tỵ nạn dám xử dụng hai câu thơ (Người lính già Việt Nam. Như thú hoang lạc loài) vì người lính già Việt Nam là một người đã đóng góp tuổi thanh xuân của ông vào cuộc chiến vệ quốc dù ông ta hiện nay bị xã hội đương thời lãng quên hay ruồng bỏ thì người lính vẫn là một con người phải được trân trọng, trừ phi biết rõ người lính đấy bị tù tội vì những tội lỗi đáng ghê tởm như hiếp dâm, giết người cướp của, lừa bịp bày trò giúp đỡ thương phế binh (cô nhi quả phụ) để ăn chặn tiền quyên góp.
Người lính già là người làm nhiệm vụ và đã tận hiến cho thể chế VNCH. Họ không phải là đám thanh niên, sinh viên trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam chịu ảnh hưởng, bắt chước lối sống của các nhân vật trong những tác phẩm thuộc các trường phái hiện sinh của Albert Camus, Jean Paul Sartre cho sự tồn tại của mình là phi lý, xem địa ngục là tha nhân , thế giới là vũng lầy, sùng bái tự do cá nhân, tự do luyến ái, nổi loạn bước qua ranh giới của đạo lý, tôn giáo, chối bỏ trường lớp, giảng đường, tham gia biểu tình bãi khóa, xuống đường phản chiến sống như phong trào "hippy" thời đoạn 1960 tự nhận bản thân là loài thú hoang.
Trong những điện thư phê phán Trần Trung Đạo có nhiều lời lẽ nặng nể, nhắc lại bài (chính luận!?!) “Ánh Sáng Điếu Cày” và nêu ra nghi vấn tại sao Trần Trung Đạo ca tụng thằng bộ đội phát vãng Hải Cụt bị tù vì bất mãn do bị thua thiệt khi tranh chấp cái mái tôn nhà hắn “như vầng hào quang soi sáng con đường tranh đấu của Trần Trung Đạo” mà lăng nhục cái chết của một người lính VNCH như con thú hoang lạc loài đơn độc, kiệt sức, do đói rét, bệnh tật giữa một xã hội và cộng đồng bất nhân.
Sự việc này dù mấy nhà thơ văn xứ nẫu nặng óc bè phái, địa phương đến cỡ nào cũng chỉ có cách chửi bừa chứ không thể nào bào chữa từ lời văn đến ý tưởng của hai câu : “Người lính già Việt Nam. Như con thú hoang lạc loài”, trừ trường hợp các anh là những kẻ đứng ở bên kia lằn ranh nên hí hửng, khoái trá với việc sỉ nhục những tên lính già bất hạnh.
Trong khi thực tế cho thấy, những người lính già Việt Nam Cộng Hòa đang sống trên nước Mỹ hầu hết đều có tiền "retired" hoặc an sinh khi đến tuổi và được xã hội Mỹ chăm sóc đầy đủ. Thậm chí có những tên chuyên nghiệp ăn welfare, foodstamp sống bám xã hội như bọn vẫn thường tụ tập nói láo ở quán cà phê Factory tại Nam Cali, đến khi chết chính phủ vẫn chôn cất tử tế nếu đồng bọn chúng bỏ rơi. Vì vậy nguồn gốc, xuất xứ của bài thơ này cũng cần phải xem lại. Cái chết của người lính già này nếu có thật cũng là chuyện rất khó xảy ra, dựa vào chỉ một trường hợp độc đáo này để đưa cảnh ngộ bi thảm trở thành một bài thơ phê phán xã hội liệu có đáp ứng nhu cầu chân thiện mỹ nào không; khi kiểu chết đường, chết chợ (lộ thượng mai thi) nơi xứ người là nỗi bất hạnh chứ không phải là cái chết bi hùng.
Douglas Mac Athur có câu nói về thân phận người lính già rất nhân bàn và trí tuệ: “Old soldiers never die they just fade away.” Đã là người có ai tránh khỏi cái chết, người lính già tất phải chết, nhưng vì cái chết mang vẻ đẹp bi tráng của người lính là chết ở chiến trường chứ không phải chết vì già lão hay chết trên giường bệnh.
Thống tướng Mac Arthur đã trí tuệ sâu sắc và sự kính trọng dành cho người lính già những ngôn từ đẹp nhất để bướcvào cõi vĩnh hằng – they just fade away – những người lính già không bao giờ chết, họ chỉ phai dần theo thời gian.
Văn chương hư cấu ( fiction) thường không nói lên sự thật mà đôi lúc còn dựng lên những câu chuyện bịa đặt rất bất nhân, đâm sau lưng chiến sĩ để thỏa mãn lòng tự ái của kẻ ngoại cuộc, kinh niên hèn nhát.
Tuy nhiên kẻ chủ trương bôi bác sự ra đi của những người lính già chưa đáng trách bằng những tên lính già vô lại tự nhận cái chết của mình như cái chết của con thú hoang lạc loài.
Kim Âu
April 19/2017
